Spór Warszawy z Brukselą o praworządność wzbudza emocje nie tylko w naszym kraju ale na całym kontynencie. Strona polska twierdzi, że chodzi o próbę ingerencji w krajowe kompetencje, których nie obejmują unijne traktaty, o kolejny krok ku koncepcji federalistycznej Europy. Unijni urzędnicy odpowiadają, że dyskusja dotyczy wyłącznie kwestii praworządności i ciągłego obniżania standardów demokratycznych przez polski rząd.

---

22-10-2021

---

Obie strony mają po części rację, ale nie mówią całej prawdy, a sam konflikt stał się wielowymiarowy i ma dzisiaj charakter polityczny.

Nikt już nie zaprzecza, że reforma polskiego wymiaru sprawiedliwości poza zmianami osobowymi w strukturach sądowniczych przyniosła niewiele korzyści. Przeciwnie, przełożyła się na pogłębienie chaosu prawnego, erozję systemu sądowniczego i przewlekłość postępowań. Co prawda spełniła swoją doraźną funkcję polityczną umożliwiając reformę kraju w sposób oczekiwany przez partię rządzącą mimo absolutnego oporu szeroko pojętej opozycji, ale to zbyt mało by przeciętny obywatel uważał ją za sukces. Ergo, skórka nie warta była wyprawki, co pośrednio przyznają nawet przedstawiciele rządu. Nawarstwianie się kolejnych płaszczyzn chaosu prawnego, od kwestii Trybunału Konstytucyjnego, przez ustrój sądów po opracowanie narzędzi kontrolnych wymaga znalezienia rozwiązania w ramach nadal obowiązujących zasad demokracji parlamentarnej. W pracy tej będziemy popędzani przez unijne instytucje ponieważ sprawność polskiego wymiaru sprawiedliwości ma bezpośrednie przełożenie na kondycję europejskiego, którego jest częścią. To nie oznacza jednak, że powinniśmy bezrefleksyjnie godzić się na zewnętrzną ingerencję w ten proces.

Październikowy wyrok Trybunału Konstytucyjnego w sprawie tzw. wyższości Konstytucji nad prawem unijnym (kolejny w tym zakresie tematycznym, patrz 1 i 2) to tylko postawienie kropki nad „i” w szerszym procesie polityczno-społecznym. Spór z Brukselą dawno przestał dotyczyć jedynie przepychanek w polskim Sejmie o stan sądownictwa, a stał się konfliktem o kierunek rozwoju całej wspólnoty. O to czy, mówiąc ogólnie, będzie ona dalej przeć ku federacyjnemu neoimperium, czy pozostanie przy wspólnocie niezależnych narodów. Podstawa prawna skupiająca się na zagrożeniu wydatkowania unijnych środków pieniężnych stanowi jedynie pretekst. Wobec Polski nigdy nie kierowano zarzutów o defraudację funduszy, inaczej niż wobec rządów Grecji, Czech, Węgier czy Rumunii. Nasz kraj obrano na cel, ponieważ prowadząca nieumiejętną politykę Warszawa sama ustawiła się w tej roli. Dostarczyła wszelkich koniecznych argumentów by ułatwić jej ukaranie, co z kolei dało okazję do stworzenia precedensu koniecznego do sfederalizowania Europy, ku czemu prą progresywiści, a czemu sprzeciwiają się równie liczne środowiska neokonserwatywne. Do niedawna ścieranie się tych dwóch poglądów było na poziomie politycznym mocno tonowane, czemu sprzyjała traktatowa zasada lojalności. Jednakże na przestrzeni lat cele integracji europejskiej podlegały przeobrażeniom, a konflikt społeczny uległ zaostrzeniu. Nie chodzi już tylko o samą integrację, a kwestie zupełnie podstawowe: społeczną rolę i definicję jednostki, rodziny, płci, narodu itp.

Fakt, że Fundusz Odbudowy posłuży za narzędzie do dyscyplinowania poszczególnych członków wspólnoty był od samego początku zupełnie oczywisty. W sierpniu 2020 r. pisałem, że jest to tzw. „miodowa pułapka” (ang. honey trap). Instytucje UE nie posiadają bowiem zbyt wielu realnych narzędzi nacisku na państwa poza wielokrotnie wspominanym art. 7 Traktatu o Unii Europejskiej, który w praktyce jest trudny do zastosowania, co udowodniły Polska i Węgry blokując procedurę. Stąd pomysł, że zmuszenie do określonych działań mogłoby nastąpić w drodze szantażu finansowego, podobnie jak postąpiono z Grecją w dobie kryzysu finansowego. Pandemia wydawała się ku temu znakomitą okazją, kolejnym kryzysem mogącym podporządkować niepokornych. Traf chciał, że Polska gospodarka na razie wychodzi z niej obronną ręką, przez co dodatkowe fundusze nie są jej niezbędne. Prosty plan stał się nagle skomplikowany, a jego dalsze forsowanie niebezpieczne dla całej wspólnoty ponieważ Warszawa zamiast ulec, jeszcze bardziej zaostrzyła konflikt.

Między bajki włożyć należy straszenie „polexitem”. Nie tylko nie chce go ani większość polskich obywateli, ani żadna z dominujących sił politycznych ale przede wszystkim dlatego, że z wielu innych powodów oznaczałby koniec Unii Europejskiej jako takiej i katastrofę gospodarczą w Niemczech. Spór Brukseli z Warszawą śledzony jest pilnie we wszystkich państwach członkowskich. Nie brak głosów poparcia dla polskiego rządu nie dlatego, że ma rację w swoich pokracznych reformach tylko dlatego, że nie on jeden dostrzega zagrożenia wynikające z tak szerokiej wykładni traktatowych zapisów. Są one pełne niedomówień i szarych stref, które w miarę upływu czasu uzupełnia m.in. orzecznictwo sądów. Stąd kompetencje Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) stały się przedmiotem debaty prezydenckiej we Francji, toczą się na łamach niemieckiej prasy, wspomina o nich nominowany na przyszłego premiera Czech Petr Fiala i wielu innych publicystów i polityków. Jeśli bowiem poszerzymy kompetencje instytucji unijnych poza dosłowność zapisu, kto w przyszłości zdefiniuje co jest praworządne, a co nie?

Pół biedy jeśli chodziłoby jedynie o sposób wyboru sędziów, gorzej jeśli podobna dyscyplina dotyczyłaby kwestii uważanych za światopoglądowe. Co stanie się ze swobodą państw w kształtowaniu własnego ustroju i życia społecznego podług własnych potrzeb, własnej historii i uwarunkowań kulturowych? Jeśli więc odchodząca kanclerz Angela Merkel namawia do porzucenia retoryki konfliktu na rzecz porozumienia z Polską a poparcie dla naszego kraju wyraża wielu polityków francuskich, to może warto zastanowić się dlaczego?

***

Mówienie o „polexicie” jest dzisiaj czystą demagogią. Spór Polski z UE toczy się od sześciu lat i może trwać jeszcze długo, ze zmiennym dla stron szczęściem. Czasowe wstrzymanie części funduszy jest możliwe, jednakże gdyby taki stan miał się utrzymywać stanowiłby duże zagrożenie nie tylko dla Polski, ale dla całej Unii Europejskiej. Jej kondycji politycznej i gospodarczej. Polska może bowiem zastosować szereg posunięć paraliżujących działanie wspólnoty, co wywróci cała politykę obecnej Komisji pod kierownictwem Ursuli von der Leyen do góry nogami. Siłowe rozstrzyganie najbardziej kontrowersyjnych wątpliwości traktatowych może doprowadzić do chaosu w Europie, szczególnie że rośnie poparcie dla partii eurosceptycznych. Tego nie tylko sama Komisja, ale i wiele europejskich rządów chciałoby za wszelką cenę uniknąć. Stąd na październikowym szczycie Rady Europejskiej (EUCO) zarówno Emmanuel Macron jak i Angela Merkel zachowywali daleko idącą powściągliwość nawołując do dialogu, a Polskę poparli premierzy Węgier, Słowenii i Słowacji.

Stawka tej gry jest naprawdę wysoka i nie ma żadnych gwarancji, że presja finansowa na polski rząd przyniesie zamierzony skutek wbrew pokrzykiwaniom posłów w Parlamencie Europejskim. Mowa tak naprawdę o pieniądzach rozbitych na dwie części – KPO wstrzymywanego przez KE do czasu likwidacji Izby Dyscyplinarnej SN i anulowania jej orzeczeń, oraz budżetu unijnego. Na razie nie da się w praktyce zablokować wypłat budżetowych, ponieważ nie ma wytycznych do wprowadzonego niedawno tzw. mechanizmu warunkowości. Co więcej, procedura ta została zaskarżona do TSUE przez Polskę i Węgry, a wyrok spodziewany jest dopiero na początku przyszłego roku.

Czy więc czeka nas totalna wojna warszawsko-brukselska, której finał trudno dzisiaj przewidzieć?

W krótkiej perspektywie czasowej za najbardziej prawdopodobny scenariusz uważam zapowiadane częściowe ustąpienie po obydwu stronach w tym zastosowanie się przez polski rząd do części wyroków TSUE ws. praworządności, a następnie przeniesienie dalszej dyskusji na forum całej wspólnoty, gdzie skupi się na pytaniach o kierunek jej dalszego rozwoju. Ten ustalony może być nie wcześniej niż po ukonstytuowaniu się nowego niemieckiego rządu, oraz wyborach prezydenckich we Francji i parlamentarnych we Włoszech. Do tego czasu brak będzie decydujących rozstrzygnięć, co wyraźnie widać było na wspomnianym szczycie EUCO.

Sama Komisja zapowiedziała, że poczeka na rozstrzygnięcie sądu co do legalności mechanizmu warunkowości. Tym bardziej, że do załatwienia jest wiele innych spraw, między innymi zaadresowanie kryzysu energetycznego i presji migracyjnej wywieranej przez Białoruś. W obu przypadkach kluczowe znaczenie ma dobra współpraca z Polską, co tymczasowo wzmacnia pozycję negocjacyjną Warszawy. Szczególnie, że Emmanuel Macron liczy na wsparcie w sprawie elektrowni atomowych, a Angela Merkel ustępstwa na rzecz gazociągu NordStream 2.

Czy na wiosnę presja na polski rząd wzrośnie? Być może, ale nie musi okazać się skuteczna. Według najnowszych sondaży wyborczych w wielu krajach europejskich partie neokonserwatywne zyskują na sile. Wygrana koalicji pod przywództwem Petra Fiali (ODS) w Czechach była niespodzianką, która zacieśni relacje polsko-czeskie, ale do naprawdę ciekawych rozstrzygnięć może dojść we Włoszech gdzie dużą zwyżkę poparcia zyskuje koalicyjna wobec PiS partia Bracia Włosi (ok. 20% w stosunku do 5% w 2019 r.). Razem z Ligą Północną Matteo Salviniego (ok. 19%) i Ruchem 5 Gwiazd (16.7%) będą w stanie utworzyć rząd, który prowadzić będzie politykę krytyczną wobec Brukseli. Nie wiemy też dokładnie jak potoczą się wybory we Francji, gdzie duże poparcie (ok. 18%) zdobywa konserwatysta Eric Zemmour. Jego jednoznaczne wsparcie dla Polski zdefiniowało kampanię prezydencką, zmuszając pozostałych kandydatów prawicowych (i jednego socjalistę) do poparcia prymatu konstytucji narodowych nad prawem unijnym. Wyborcze rozstrzygnięcia mogą więc dostarczyć polskiemu rządowi nieoczekiwanego wsparcia.

W dłuższej perspektywie czasowej nie unikniemy jednak generalnej debaty na temat przyszłości Unii Europejskiej, a być może nawet zmiany traktatów. Bez niej wspólnota ulegnie rozpadowi na pomniejsze grupy o czym zresztą mówi się od lat.

---

Niniejsza strona jest utrzymywana z wpłat darczyńców i dzięki wsparciu Patronów.

Wsparcie łączy się z szeregiem przywilejów (zależnych od wysokości wpłaty), m.in. wieczystym dostępem do zamkniętej grupy dyskusyjnej, wglądem do sekcji premium i upominkami. Chcesz wiedzieć więcej? Sprawdź TUTAJ.

https://patronite.pl/globalnagra